พระลอเสี่ยงน้ำ

ริมฝั่งแม่กาหลง
พระลอเสี่ยงน้ำ
    เมื่อข้ามแม่กาหลงแล้วลงสรง พระลอบังเกิดจิตคิดถึงพระมารดาขึ้นมาอย่าง ประหลาด "บาปสิ่งใดจำให้ ลูกร้อนใจถึง"
อีกทั้งละล้าละลังหวั่นไหว จะไปต่อหรือคืนหลังดี ตัดสินใจอธิษฐานเสี่ยงน้ำดูว่า หากไปต่อจะเปนเช่นไร...
นับเปนตอนที่สะเทือนใจอย่างยิ่งในลิลิตเรื่อง "พระลอ" นี้
    ในตอนนี้ เห็นว่าควรต้องฟังเพลง "ลาวครวญ" เสียก่อน จึงจะถึงใจได้อรรถรส
เนื้อร้องเพลง "ลาวครวญ" นี้ ข้าพเจ้าแกะจากเทปตลับเดียวกันกับเพลง "ลาวสวยรวย" ที่ได้กล่าวถึงในตอนก่อนๆ ขับร้องโดย อ.สุรางค์ ดุริยะพันธ์ ซึ่งเปนผู้ที่ข้าพเจ้าเห็นว่าขับร้องเพลงไทยเดิมได้เยี่ยมอย่างยากจักหาใดเทียบทัน

     = "ลาวครวญ" =

   "โอ้พระชนนีศรีแมนสรวง จะโศกทรวงเสียวรู้สึกระลึกถึง
ไหนทุกข์ถึงบิตุรงค์ทรงรำพึง ไหนโศกซึ้งถึงตูคู่หทัย
ร้อยชู้หรือจะสู้เนื้อเมียตน เมียร้อยคนหรือสู้พระแม่ได้
พระแม่เคยอยู่เยือกเย็น ไม่เห็นใคร หรือกลับไปสู่นครก่อนจะดี
พี่เลี้ยงตรองพลางสนองพระดำรัส เห็นชอบชัดเชิญคืนบุรีศรี
เฉลิมกรุงบำรุงประชาชี ใหัเป็นที่เกษมสุขสืบไป
โอ้บพิธ ยิ่งคิดยิ่งขัดข้อน ครั้นจะจรก็ห่วงนครใหญ่
ครั้นจะคืนก็เกรงคนไยไพ ว่าท่านไท้คร้านขลาด ประดาษชาย
นายแก้วนายขวัญนายขวัญพลันเสนอ ใครจะเพ้อครหาว่าเสียหาย
หรือไปหน่อยจึ่งค่อยเอื้อนอุบาย หมดฉินยินร้ายทุกทาง
มา กูจะเสี่ยงน้ำลองดู ผิว่ากูรอดฤทธิ์ผีสาง
น้ำใสจงไหลควะควั่งคว้าง กูอับปาง น้ำเฉนียนจงเวียนวน"

________________________________

ร่าย
    o ถึงแม่น้ำกาหลง ปลงช้างชิดติดฝั่ง นั่งสำราญรี่กัน แล้วธให้ฟันไม้ทำห่วง พ่วงเปนแพสรรพเสร็จ ธก็เสด็จข้าม แม่น้ำแล้วไส้ ให้แผ้วที่ประทับ ดุจสำหรับขุนด่าน แล้วท่านเสด็จสรง สีเผ้าผงชำระ สระพระเกศเสร็จแล้ว ใจราชคิดแคล้วแคล้ว ถึงท่านไท้มารดา ท่านนา ฯ

โคลง ๒

o คิดปรานีออกไท้	รอยราชละห้อยไห้
ถึงลูกแล้ณหัว	ลูกเอย ฯ

โคลง ๔

o เจ็บรักเจ็บจากช้ำ	เจ็บเยียว ยากนา
เจ็บใคร่คืนหล้งเหลียว	สู่หย้าว
เจ็บเพราะลูกมาเดียว	แดนท่าน
เจ็บเร่งเจ็บองค์ท้าว	ธิราชร้อนใจถึง ลูกฤๅ ฯ
o เจ็บถึงบิตุราชแล้ว	ถึงกู เล่านา
เจ็บอยู่คนเดียวดู	ละห้อย
เจ็บเยียวราชศัตรู	ดูหมิ่น แคลนนา
เจ็บเร่งเจ็บค้อยค้อย	ชอบม้วยเมือมรณ์ ฯ
o ร้อยชู้ฤๅเท่าเนื้อ	เมียตน
เมียแล่พันฤๅดล	แม่ได้
ทรงครรภ์คลอดเปนคน	ฤๅง่าย เลยนา
เลี้ยงยากนักท้าวไท้	ธิราชผู้มีคุณ ฯ
o อย่าไปพหน้าจัก	คืนเมือ ฤๅพี่
หาสมเด็จบุญเหลือ	เลิศไท้
จรทกจรเทอญเขือ	วานช่วย ริรา
บาปสิ่งใดจำให้	ลูกร้อนใจถึง ฯ

ร่าย
    o บัดนี้จึ่งสองนาย ถวายกรกชประนม บังคมทูลบมิช้า ว่าข้าบาทสรวมชีพ เจ้าจอมทวีปโองการ พระภูบาลจักเต้า เข้ายังเมืองมิ่งคืน ข้าบาทยืนยลชอบ อย่าเยียวลอบไปเลย ควรเสวยสวัสดิ์ครองด้าว ด้วยสมเด็จน้องท้าว ท่านไท้ชนนี ท่านเทอญ ฯ

โคลง ๔

o จักไปจักเปลี่ยวข้าง	ทรชน
ครั้นจะคืนเยียวคน	กล่าวร้าย
ว่าท้าวปิ่นสากล	ใจขลาด นักนา
พูลโทษทุรยศหว้าย	ว่าร้ายแหนงตาย ฯ

โคลง ๓

o สองนายเกลี้ยงกล่าวทูล	ว่านเรศูรท่านไท้
ใครจะเอื้อมติได้	เท่าเผ้าฤๅมี พระเอย ฯ

โคลง ๔

o จักไปสักน้อยหนึ่ง	จึ่งคืน นาพี่
หน้าก็ยืนหลังยืน	ชอบได้
เกรงเยียวแต่ผีขืน	จำอยู่ ไส้นา
เยียวบ่คืนเห็นไท้	ธิราชผู้มีบุญ ฯ
o มากูจะเสี่ยงน้ำ	นองไป ปรี่นา
น้ำชื่อกาหลงไหล	เชี่ยวแท้
ผิวกูจะคลาไคล	บรอด คืนนา
น้ำจุ่งเวียนวนแม้	รอดไส้จงไหล ฯ
o ครั้นวางพระโอษฐน้ำ	เวียนวน อยู่นา
เห็นแก่ตาแดงกล	เลือดย้อม
หฤไทยรทดทน	ทุกข์ใหญ่ หลวงนา
ถนัดดั่งไม้ร้อยอ้อม	เท่าท้าวทับทรวง ฯ
o บให้คนรู้เรื่อง	ฝืนใจ อยู่นา
ขึ้นจากสรงเสด็จใน	อาสน์ไท้
ยังสุวรรณพพลาไชย	ใจดั่ง นี้นา
ปิดม่านละห้อยไห้	ออกท้าวบุญเหลือ ลูกเอย ฯ
o พระตายจงลูกได้	เห็นผี ท่านนา
ผีลูกตายกษัตรีย์	แม่ได้
เผาศพลูกอย่ามี	อุจาด ราแม่
ฤๅบ่ร้างเผาผีไท้	บ่ร้างได้เผาผี ลูกเอย ฯ

โคลง ๒

o ลูกตายก็ตายแล้ว	เจ็บบเห็นหน้าแก้ว
เกิดเกล้ากูมา ฯ
o น้ำตาไหลหลั่งไห้	เปนเลือดตกอกไหม้
ออกท้าวฤๅเห็น	ลูกเอย ฯ
o ลางเข็ญเห็นแห่งน้ำ	อกลูกเพี้ยงผกขว้ำ
ออกท้าวใจบุญ	ลูกเอย ฯ
o เปนขุนยศยิ่งฟ้า	ฤๅบาปจำหว้ายหล้า
หล่มหล้มตนเดียว ฯ
o จะเหลียวเหลียวบ่ได้	เหยียบแผ่นดินผิดไส้
อยู่เต็มบาทา	พระเอย ฯ

โคลง ๔

o เคยเปนจอมโลกเจ้า	ไอศวรรย์
ร้อยเอ็ดเมืองราชคัล	คั่งเฝ้า
มาตกถึงกลางอรร-	ณพแต่ เดียวนา
เยียวบเห็นหน้าเจ้า	ลูกแล้บเห็น ลูกเลย ฯ

________________________________

สืบเสาะสอดแนมตีสนิทชาวใน
     ให้นายแก้วนายขวัญ สืบเสาะแลตีสนิทติดสินบน จนรู้ตำแหน่งแหล่งที่ถึงอุทยานพระเพื่อนพระแพง
แล้วจัดแบ่งผู้ติดตาม รอท่าจะเข้าสู่อุทยานอยู่
________________________________
ร่าย
    o ท้าวธเปนทุกข์เท่าฟ้า คิดหยั่งหน้าหยั่งหลัง ระวังองค์บพิตร ปิดบให้คนเห็น เปนทุกข์ดุจเริงรื่น แสร้งทำชื่นเผยม่าน เรียกชาวด่านริปอง สูนำสองพี่เลี้ยง เพี้ยงหฤไทยไปดู ที่ควรกูจะหยุดยั้ง ที่จะกั้งจะปิด ให้จงชิดจงชอบ ที่จะลอบจะเล็ด จงเปนเขบ็จเปนกล ที่สถลมารคจงถ่อง ท่องทางคดจงซื่อ ท่องทั้งชื่อดำบล ที่จะชุมพลช้างม้า ดูทั้งหน้าทั้งหลัง ระวังทั้งใกล้และไกล ตาไปใจส่องแล้ สองพี่พิศจงแท้ ถี่ถ้วนเขบ็จการ ฯ
โคลง ๒

o รับสารกษัตริย์สั่งแล้ว	ไหว้บาทบงกชแก้ว
จึ่งผ้ายลีลา ฯ
o มิคลาคำสั่งท้าว	ดูที่ทางทุกด้าว
ถี่ถ้วนใจจำ ฯ
o นำสองนายสู่ส้อง	ทำเปนพี่เปนน้อง
ด้วยหมู่บ้านเทียมทาง ฯ
o เอาสินสกางสอดจ้าง	แข็งดังเหล็กเงินง้าง
อ่อนได้โดยใจ ฯ
o เปนผ่ายในสนิธแล้ว	กระแหน่นายขวัญแก้ว
กล่าวเกลี้ยงคำหวาน ฯ
o บอกอาการถี่ถ้อย	เขาว่าอย่าแคลนน้อย
หนึ่งไว้งารตู ฯ

ร่าย
    o ข้าก็เข้าไปดูอุทยาน หมู่พยาบาลสวนไท้ ให้สินจ้างชักชิด เงินทองปิดปากไว ใช้ใดได้ทุกประการ ข้าก็ไปดูทวารเวียงวัง ดูทั้งเรือนสองกษัตริย์ ที่ขัดข้าเห็นถ่อง ที่คล่องข้าเห็นถี่ ทุกที่ข้าเห็นถ้วน ม้วนทั้งมวลข้าใส่ใจ ห่อนให้ใครเห็นได้ ซ่อนเงื่อนงำแง่ไว้ เกียจกั้นเปนกล ฯ

ร่าย
    o แล้วไต่หนทางเสร็จ เตร็จบ้านทางชื่อซร่อง สองนายท่องทางป่า ง่าเงยไปคล้ายคล้าย จรผ้ายไปถึงหั้น ดั้นทางไปบหึง ถึงสมเด็จเจ้าตน ไหว้ทูลกลกระแหน่ เห็นที่แง่ที่มิด ทูลโดยกิจแล้วล้วน เขียนขีดขบวนถวายถ้วน ถี่ถ้อย ทุกประการ ฯ

ร่าย
    o พระภูบาลตรัสตรอง ไว้ช้างสองม้าสี่ ให้อยู่ที่นายด่าน ท่านก็เลือกคนสามสิบทัศ อาจสามารถโดยเสด็จ คนเจ็บสิบไว้เล่า อยู่ด้วยเหล่าช้างม้า เจ้าหล้ายั้งสำราญ หยุดท่าวารวันดี ฝ่ายสองศรีพี่เลี้ยง ฟังราชโองการเกลี้ยง กล่าวถ้าทูลสนอง ท่านนา ฯ

________________________________


(อ่านต่อ)